14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą

Cukrzyca - choroba cywilizacyjna

Cukrzyca należy do chorób cywilizacyjnych, czyli chorób, takich których występowanie jest bezpośrednio związane ze współczesnym stylem życia, dietą i poziomem aktywności fizycznej.

W 2021 r. na świecie 537 mln osób chorowało na cukrzycę. Natomiast obecnie w Polsce ponad 3 mln osób cierpi z powodu cukrzycy. Liczby te z roku na rok stale rosną.

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się zaburzeniami stężenia glukozy we krwi wynikającym z zaburzeń wydzielania i/lub działania insuliny. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi (hiperglikemia), bądź zbyt niski poziom glukozy (hipoglikemia) przewlekle wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów. Cukrzyca negatywnie wpływa na nasz wzrok, funkcje nerek, układu nerwowego i układu sercowo - naczyniowego.

Wyróżniamy 2 typy cukrzycy:

Cukrzyca typu 1 - w przebiegu reakcji autoimmunologicznej dochodzi do zniszczenia komórek ꞵ trzustki, co prowadzi do niedoboru insuliny.

Cukrzyca typu 2 - utrata zdolności komórek ꞵ trzustki do prawidłowego wydzielania insuliny

Diagnostyka cukrzycy

Na możliwość występowania cukrzycy mogą wskazywać objawy takie jak oddawanie zwiększonej ilości moczu w ciągu dnia, wzmożone pragnienie, utrata masy ciała mimo braku zmian dietetycznych, osłabienie, senność, ropne zmiany skórne oraz zapalenia pęcherza i narządów płciowych.

W przypadku wystąpienie kilku z powyższych objawów należy zgłosić się do lekarza rodzinnego w celu wykonania badań wykluczających cukrzycę.

Dodatkowo na badania w kierunku cukrzycy powinny zgłaszać się regularnie raz na 3 lata osoby powyżej 45 roku życia, które znajdują się w grupie ryzyka występowania cukrzycy. Są to osoby z:

• nadwagą lub otyłością
• z małą aktywnością fizyczną
• z cukrzycą w najbliższej rodzinie
• u których w badaniach stwierdzono stan przedcukrzycowy
• z nadciśnieniem tętniczym
• z chorobą serca
• z chorobą naczyń krwionośnych
• wysokim stężeniem cholesterolu
• kobiety z zespołem policystycznych jajników
• kobiety z przebytą cukrzycą ciążową
• kobiety, które urodziły dziecko o masie powyżej 4kg

Rozpoznawanie cukrzycy jest proste i wymaga jedynie wykonania badań krwi. Oznacza się poziom glukozy w trzech przypadkach:

• na czczo
• glikemia przygodna - o dowolnej porze dnia, niezależnie od spożytego posiłku
• test tolerancji glukozy (po oznaczeniu glikemii na czczo spożywa się 75g glukozy, następnie po 2h oznacza się poziom glikemii)
• lekarz zleca wykonanie oznaczenia hemoglobiny glikowanej we krwi (HbA1c).

Powikłania cukrzycy

Do najczęściej występujących powikłań cukrzycy zaliczamy:

• Nefropatię cukrzycową - jest to przewlekłe uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy. Prowadzi od łagodnego uszkodzenia do krańcowej niewydolności nerek
• Retinopatię cukrzycową - “cukrzycowa choroba oczu”, uszkodzenie w siatkówce oka prowadzące do zaćmy, jaskry, a w skrajnych przypadkach do utraty wzroku
• Neuropatię cukrzycową - uszkodzenie włókien nerwowych. Chory odczuwa drętwienie, pieczenie, mrowienie, bóle samoistne, skurcze mięśniowe, osłabienie siły mięśni
• Uszkodzenie naczyń krwionośnych - w tym zawał serca i udar mózgu
• Utrudnione gojenie się ran
• Zespół stopy cukrzycowej
• Stany zapalne dziąseł

Zespół stopy cukrzycowej

U chorych na cukrzycę może dojść do uszkodzenia nerwów obwodowych oraz naczyń krwionośnych kończyn dolnych, co zwiększa  ryzyko powstania uszkodzeń stopy. Ryzyko powstawania ran na stopach wzrasta wraz postępowaniem zaburzeń czucia na stopie. U chorych z zachowanym czuciem i brakiem oznak niedokrwienia jest niskie, u chorych z zaburzeniami czucia i niedokrwieniem kończyn dolnych ryzyko powstawania ran na stopach jest wysokie.

Zapobiec zespołowi stopy cukrzycowej można poprzez stosowanie wygodnego obuwia, bawełnianych skarpetek bezuciskowych, dbanie o higienę stóp oraz codzienną obserwację wyglądu kończyn dolnych i stóp. Skórę stóp powinno się smarować kremem nawilżającym lub parafiną. Do pielęgnacji stóp nie należy używać ostrych narzędzi tj. tarki do stóp, ostre nożyczki, cążki. Nie wolno wycinać skórek. Nie wolno długo moczyć stóp, najlepiej korzystać z prysznica. Nie należy przegrzewać stóp, np. źle dobrane obuwie, kąpiele w gorącej wodzie, koce elektryczne, termofor itp. są niedozwolone.

Jeśli powstanie rana, należy przemyć ją środkiem antyseptycznym i zabezpieczyć plastrem lub jałową gazą. Jeśli rana nie goi się, nie powstaje “strup”, z rany sączy się wydzielina, rana powiększa się, skóra dookoła robi się czerwona, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Profilaktyka

Zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu 2 możemy, stosując na co dzień zdrowe nawyki. Bardzo ważne są:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała - przyjmowanie prawidłowej ilości kalorii w ciągu dnia
• ograniczenie spożycia węglowodanów, żywności wysoko przetworzonej
• utrzymanie aktywności fizycznej dostosowanej do własnych możliwości

Chorzy na cukrzycę muszą nauczyć się obserwować swój organizm w kierunku występowania powikłań. Pacjenci powinni znać możliwe powikłania, od zaburzeń poziomu glikemii, przez powikłania dotyczące konkretnych narządów. Do tego chory na cukrzycę powinien stosować dietę cukrzycową, zlecone leki doustne i/lub insulinę oraz umieć posługiwać się glukometrem - urządzeniem do pomiaru glikemii. Należy pamiętać o aktywności fizycznej na co dzień, dostosowanej do własnych możliwości i upodobań. Aktywność fizyczna jak i dieta cukrzycowa pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi. Chory musi pamiętać o regularnych wizytach u diabetologa, prowadzeniu dzienniczka pomiarów glikemii oraz zgłaszaniu w gabinecie lekarskim wszelkich wątpliwości i niepokojących objawów.

W przypadku cukrzycy można wyróżnić 2 skrajne stany, związane z zaburzeniami poziomu glukozy we krwi. W przypadku których może wystąpić bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta. Dlatego też chory na cukrzycę powinien być świadom tych sytuacji i powinien umieć je rozpoznawać i prawidłowo reagować. Są to hipoglikemia i hiperglikemia.

Hipoglikemia, to sytuacja, w której występuje zbyt niski poziom cukru we krwi, (poniżej 70 mg/dl). Główne objawy to trudności kojarzenia i myślenia, zaburzenia orientacji, mowy, koordynacji ruchów, ostatecznie może dojść do zaburzeń świadomości i śmierci pacjenta.

W przypadku, kiedy rozpoznajemy “niedocukrzenie” należy choremu, który jest świadom, słodki napój, a później posiłek np. kanapkę. W przypadku zaburzeń, kiedy chory nie reaguje, ma zaburzenia świadomości należy niezwłocznie wezwać pogotowie.

Hiperglikemia, to poziom glukozy powyżej 100mg/dl, przy niskich wartościach, zostanie niezauważona, natomiast przy wartościach ok 200mg/dl będzie powodowała powikłania cukrzycy. Do głównych objawów hiperglikemii należą suchość jamy ustnej, wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zwiększony apetyt, senność, uczucie zmęczenia, osłabienie, zaburzenia widzenia, zmiany ropne na skórze, skurcze mięśni, infekcje narządów moczowo-płciowych, utrata masy ciała.

Jeżeli glikemia nie przekracza 250 mg/dl należy wykonać dodatkową aktywność fizyczną, należy podać korekcyjną dawkę insuliny szybko działającej u osób leczonych insuliną, należy wypić większą ilość wody. Jeśli hiperglikemia nadal się utrzymuje, należy udać się do lekarza.

Każdy chory powinien prowadzić dzienniczek kontroli glikemii i każdego dnia zapisywać wyniki pomiarów poziomu cukru. Jeżeli dojdzie do “niedocukrzenia” lub “przecukrzenia”, należy to zaznaczyć. W przypadku wahań wartości glikemii należy przeanalizować swój jadłospis i bardzo ważne jest, aby dokładnie odmierzać dawki zleconej insuliny i podawać ja w prawidłowy sposób. koniecznie należy dbać o czystość sprzętu do pomiarów i podawania insuliny, a sprzęt jednorazowy wyrzucić i wymienić na nowy po każdym użyciu (igły).